Hücresel Özdevinim Yaklaşımıyla Afet Sonrası Geçici Konut Yerleşimi Tasarımı

Günümüzde doğal afetlerin etkisi, düzensiz nüfus akışları ve beraberinde gelen düzensiz yapılaşma ve çarpık kentleşme ile birlikte etkilerini daha da kuvvetli bir biçimde göstermektedir. Özellikle İstanbul gibi yoğun yapılaşmış metropollerin, deprem sonrası gösterecekleri aksiyon oldukça kritiktir. Bu projede deprem sonrası konaklama ihtiyacının çözümlenmesinde, hesaplamalı yöntemler kullanılarak daha verimli ve sağlıklı afet sonrası geçici konaklama birimleri oluşturulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, doğal ve yapılaşmış çevre analizleri titizlikle incelenmiş ve bu analizler sosyo-ekonomik verilerle desteklenerek, parametrik tasarımın yapılacağı yere özgü bir duruma getirilmiştir. Çalışma alanı olarak, İstanbul’un merkezi niteliğinde yer alan ve kuzeyde Sarıyer ilçe sınırlarından başlayarak güneyde Haliç’e kadar uzanan Cendere Vadisi seçilmiştir. Bu vadi, jeostratejik bakımdan İstanbul’un önemli afet sonrası toplanma alanlarından biri olabilecek niteliktedir. Vadi boyunca afet sonrası geçici konaklama birimlerinin yerleştirileceği yerler: Belediye ve kamuya ait boş parseller, aktif yeşil alanlar, kamu hizmetinde faaliyet gösteren açık otopark alanları, kamuya açık veya yarı kamusal hizmet veren halı saha, stadyum, lunapark ve diğer alanlar şeklinde belirlenmiştir. Bu alanlar haricinde; dereye, taşıt yollarına, akaryakıt istasyonları gibi bünyesinde patlayıcı madde barındıran tesislere, vadi havzasında bulunan yüksek katlı, yoğun ve deprem esnasında veya sonrasında potansiyel tehlike oluşturabilecek yapılara uzak bir sınır içerisinde bu sınırları da belirli ağırlıklara göre değerlendirilerek birim yerleşimine uygun alanların haricinde tutulmuştur.

Çalışma coğrafi bilgi sistemleri dâhilinde belirli analizler ve kod eklentileri kullanılarak uygulanmıştır. Süreç boyunca, 25 kilometrekarelik bir alan içerisinde, arazi sisteme tanımlanıp arazi kullanım verileri parametrik tasarımın yapılacağı sisteme dâhil edilmiştir. Dere, taşıt yolları sürece entegre edilmiş ve bu alanlara belirli bir oranda mesafe bırakılarak tasarımın başlaması sağlanmıştır. Tasarımın yapıldığı alan etrafındaki mahallelerin nüfusları ve nüfus yoğunlukları analiz edilerek, sisteme işlenmiş ve yoğun alanlara yakın yerlerde daha yoğun bir birim yerleşiminin oluşturulması sağlanmıştır.

Bu hususta maksimum birim yerleşimi söz konusu olmayıp; insanların afet sonrası geçici konaklama birimlerinde belirli miktarda yeşil alan, toplanma alanları ve ortak kullanım alanları ihtiyaçlarının giderilmesi göz önünde tutulmuş ve bu dengeli bir oranda sağlanmıştır. Bu oran, uygulaması planlanan bir tasarımda, o günün koşullarına göre farklılık gösterebilir. Bu çalışmada bu oran dengesi gözetilmiştir. Günümüz kentlerinin her ne kadar depreme dayanıklı birimler yapılması konusunda bilinçlendirilmesi ön planda olsa da, özellikle tarihi ve gecekondulaşmanın yoğun olduğu kentlerde olası bir deprem sonrası barınmanın en önemli ihtiyaçlardan biri olacağı da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu çalışma; beklenmeyen bir doğal afetin zararlarını minimuma indirmek amacıyla sistematik çalışan, analiz eden ve bulunduğu arazi ve çevresine göre kendi kendine üretilebilen bir yapıdadır.

Anahtar Kelimeler: Parametrik kent tasarımı, hesaplamalı yöntemler ile tasarım, afet sonrası geçici konaklama, parametrik tasarım süreci