Hücresel Özdevinim Yaklaşımı ile Labirent Tasarımı

2020 Bahar dönemi Mimari Tasarımda Üretken Sistemler dersi kapsamında belirlenen bir tasarım probleminin Autopoiesis kavramı ile birlikte çözümlenmesi sürecini içeren bu çalışmada; hücresel özdevinim yaklaşımı ile kullanım amacı sergi gezinti rotası olan labirent tasarım alternatiflerinin üretilmesi üzerine araştırmalar yapılmıştır.

Labirentlerin geçmişten günümüze pek çok alanda ve farklı amaçlar için kullanıldığı bilinmektedir. Kimi zaman içinden çıkılmaz bir hal alan kimi zaman da kullanıcıyı başlangıç noktasından çıkış noktasına kadar farklı deneyimlerle sürükleyip götüren labirentlerin, bir sergi mekanını oluşturması ve içerdiği rotanın sergi gezinti rotası olarak kullanılabilecek oluşu, kullanıcıya hiçbir eseri atlamadan deneyimlemesine olanak sağlayabilme potansiyeli sebebi ile seçilmiştir. Tasarım sürecinde yer alan “autopoiesis” kavramının kendini üreten bir sistemi tanımlıyor oluşu, labirent tasarımının sahip olduğu yüksek potansiyelin ortaya çıkabileceği en uygun yaklaşımın “hücresel özdevinim” olduğu yapılan literatür taramalarıyla da ortaya çıkmıştır.

Çalışmaya, seçilen tasarım amacının yani sergi gezinti rotasının gerekliliklerinin belirlenmesi ile başlanmıştır. Ana hatları ile bu gereklilikler; hiçbir eserin atlanmadan deneyimlenmesi, sirkülasyonun akıcı- kesintisiz bir şekilde sağlanması, farklı türde eserlerin farklı gözlem süresine ihtiyaç duyması sebebiyle sirkülasyondaki birikmeleri önlemek için cep mekanların oluşturulması olarak sıralanabilir.

Üretim sürecine ise el çizimleri ile başlanmıştır. Kural seti, 3x3 ’lük grid üzerinde yapılan çalışmalar ile şekillenmiştir. Oluşturulan ilk kural setinde grid üzerindeki her hücre farklı jenerasyonlar tarafından ziyaret edildiği için kesintisiz rotaya sahip fakat cep mekanları olmayan labirentler üretilmiştir. İkinci kural setinde düzenlenen komşuluk ilişkisi ile rota boyunca ziyaret edilmeyen hücreler elde edilmiş ve bu hücreler cep mekan olarak kullanılabilmiştir.

Dijitalleştirme süreci Rhino/ Grasshopper programında gerçekleştirilmiştir. 2 aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama komşuluk ilişkisine bağlı olarak hücrelerin üretilmesi, ikinci aşama ise üretilen hücrelerin jenerasyon sırasına göre rotanın çizilmesi ve duvarların yükseltilmesidir. Başlangıçta, üretilmek istenilen gridin büyüklüğüne karar verilmiştir. Oluşturulan sanal gridin köşe nokta bilgileri ve kenar bilgileri, belirlenen başlangıç hücresi ve sonrasında üretilen her jenerasyon ile kurulan komşuluğa bağlı olarak ortaya çıkan yeni jenerasyonların hücrelerinin köşe nokta bilgileri ve kenar bilgileri ilişkileri kullanılarak üretim gerçekleşmekte, sanal grid dolana kadar devam etmektedir. Sonrasında ise hücrenin sahip olduğu jenerasyon sırasına göre merkez noktalarından geçen rota çizilir. Çizilen rotanın kesmediği kenarlar yükselir. Rotanın ziyaret etmediği hücreler farklı kombinasyonlarla rotanın dallanabileceği şekilde üretilir. Dijital üretimler 3x3, 4x4 ve 5x5 ’lik grid sistemler üzerinde gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Hücresel özdevinim, rota tasarımı